Tegenwoordig hebben we een wekker om te zorgen dat we op tijd op het werk verschijnen. De een heeft de mobiele telefoon naast het bed liggen, een ander wordt graag gewekt met fluitende vogeltjes of muziek en weer een ander heeft echt een ouderwetse harde ratelwekker nodig om wakker te worden. Maar er was natuurlijk een tijd dat de wekker nog niet was uitgevonden. Hoe deden ze dat toen?

Heel vroeger leefde men met de natuur. Als de zon opkwam was het tijd om op te staan en als de zon onderging was de dag ten einde. Later gaf de kerkklok houvast. Toen er in de achttiende eeuw steeds meer fabrieken kwamen, was het van belang dat arbeiders op tijd op het werk verschenen. Het geld was nodig om te overleven en verslapen was geen optie. Zo ontstond het beroep van porder.

Heel vroeg

Een porder deed ’s ochtends heel vroeg een rondje langs tientallen arbeiders om hen wakker te maken door met een stok op de deur of het raam te tikken. Of hij of zij gebruikte een blaaspijp met steentjes of erwten. Die werden dan tegen het raam geschoten. Heel af en toe had de porder zelfs de huissleutels om iemand letterlijk uit bed te porren.

Alternatieve porder

In de Leeuwarder Courant van 21-1-1948 stond een erg leuk stukje over een alternatieve porder in Engeland:

De machinist van de trein, die tegen halfzeven des morgens uit Hastings naar Ashford vertrekt, ontving de volgende brief van een huismoeder: “Zoudt u zo goed willen zijn een stoot op de stoomfluit te geven wanneer ge over de ijzeren brug rijdt achter het station Rye, want mijn man rekent op uw trein voor het opstaan, daar wij geen wekker kunnen krijgen”.

Sommige porders werden door de werkgever betaald, maar meestal huurde een familie zelf een porder in. Kosten: ongeveer 7 cent per week. Later werd dat rond de 20 cent. Vaak had een porder er nog een andere baan naast. Het beroep was ook gewild onder vrouwen, met name weduwes. De grote vraag was natuurlijk hoe de porders zelf op tijd uit hun bed kwamen. En het grappige is dat er porders waren die iemand inhuurden om hen wakker te maken.

De wekker werd betaalbaar

Kort na de Tweede Wereldoorlog verdween het beroep van porder. Wekkers werden toen betaalbaar. Voor 75 cent kocht je er één en die kosten had je er binnen een maand uit. Leeuwarden had in 1947 nog een porder, zoals op de foto te zien is.

Foto: Nationaal Archief/Jan de Jong

 

De Zon Schijnt Voor Iedereen Johnny Jordaan M’n vader was porder, ik zie hem nog gaan Wanneer hij des morgens moest porren Al was het geen vetpot, dat pordersbestaan Toch deed-ie ’t zonder te morren Want ondanks zijn armoe leefde-ie blij En dikwijls dan zei-ie tot mij Refr.: De een is gesjochten, de ander weer rijk We zijn op de wereld niet allen gelijk De een wordt geboren in een villa of slot De ander roept ‘mamma’ in een vochtige krot Maar iets blijft ’t zelfde, of je arm bent of rijk Dat is voor ons allen gelijk Want kijk naar de hemel, dan zie je ’t meteen De zon schijnt voor iedereen Ik denk aan die jaren nog dikwijls terug ’t Lijkt me zo kort nog geleden Geen porder bestaat meer, de tijd gaat zo vlug Verleden wordt nimmer meer heden Zie ik de Zeedijk, hoor ik vader z’n stem Dan klinkt er de woorden van hem