Acteur Joop Wittermans over ouder worden en de band met zijn kinderen

De Friese vader en zoon Wittermans zijn beide acteur. Joop (75) speelde in bekende series als Vrouwenvleugel, Zeg ‘ns Aaa en onlangs nog in Tweede Hans en had onder andere een rol in Soldaat van Oranje en De Hel van ’63. Ook Mads (45) heeft een mooie carrière opgebouwd. Hem kun je kennen van Penoza en Flikken Maastricht en de films Phileine zegt sorry en Van God Los. Joop en Mads speelden daarnaast samen in Fort Alpha en in de film Roffa.

Er zijn meer acteursfamilies in Nederland, maar het gebeurt niet zo vaak dat een vader en zoon samen op het toneel staan. En al helemaal niet in een voorstelling die ook nog Vader en Zoon heet. Joop en Mads deden dat drieëntwintig jaar geleden al. Meerdere toneelschrijvers leverden voor dat stuk een tekst aan met als thema de relatie tussen vader en zoon. De twee acteurs namen zich toen al voor om die voorstelling ooit nog een keer te spelen. “Ik zei tegen Mads: als jij aan je midlifecrisis toe bent, doen we het nog een keer”, vertelt Joop. “Dat was een grapje, maar Mads ging er een tijdje geleden toch mee aan de slag.”

Vader en zoon in een nieuw Jasje

En dus wordt Vader en Zoon twee decennia later opnieuw opgevoerd. In een nieuwe versie, want er is het nodige veranderd. Ook dit keer leverden verschillende schrijvers teksten aan. “Die zijn aan elkaar gebreid tot een logisch geheel. Het is een soort lappendeken geworden van alle input.” De vader en zoon uit het stuk zijn nu veel ouder en dat geeft een andere onderlinge dynamiek. Had de vader destijds last van een midlifecrisis; nu zit de zoon in die levensfase. Vader verzet zich tegen de regels die het ouder worden en de naderende dood met zich meebrengen. Net zoals de zoon jaren geleden schijt had aan van alles en nog wat. De rollen lijken omgekeerd. “De eerste keer ging het echt om een generatieconflict. De vader vertelde de zoon dat hij iets moest doen met zijn leven, moest presteren. Nu is het de zoon die zijn vader aanspreekt op hoe hij met de dingen omgaat.” Het gaat ook meer over ouder worden, dichterbij de dood komen. “In een van de scènes vraagt de vader aan de zoon: als ik nou doodga, zit je dan naast me? En wat zou je me dan nog willen vragen?”

Confronterend

Joop vindt dat thema best confronterend. “Het zit niet letterlijk in de voorstelling, maar neem bijvoorbeeld autorijden. Ik herinner me van mijn vader dat hij niet meer veilig reed. Mijn moeder durfde de sleutels niet af te pakken, maar dat moest gewoon. Toen heb ik hem verteld dat het echt niet meer kon. Het was heel lang stil voordat mijn vader zei: wist wat it is Jopie, it komt noait wer werom. Het moment dat ik de sleutels moet inleveren zal ook een keer komen. Ik denk door het stuk meer na over aftakeling en de dood. Mensen realiseren zich vaak niet dat acteren je niet in de koude kleren gaat zitten. Het proces waar je met elkaar doorheen gaat is best heftig.”

Steeds meer collega’s

Dat ze in het echt ook vader en zoon zijn is een uitdaging, maar het geeft ook een extra laag aan het stuk. “Sommige dingen zijn heel herkenbaar. Het komt daardoor dicht bij ons en dat voelt het publiek. Onze eigen karakters zijn erin verweven, al is het allemaal wel heel erg uitvergroot. Het is heel fijn dat we elkaar feilloos aanvoelen. Als de ander er even niet goed inzit, kunnen we dat subtiel laten blijken. We houden elkaar niet uit de wind en worden steeds meer gelijkwaardige collega’s. Al heb ik nog wel eens de neiging om advies te geven, vanuit ervaring. Dan zegt Mads: hoezo ervaring, ik sta ook al meer dan vijfentwintig jaar op het toneel.”

Tijdens de eerste reeks voorstellingen van twintig jaar geleden zat Joop heel erg in de rol van ‘heit’. “Ik was toen nog bezorgd over Mads. Nam een tas met gezond eten en vitaminepillen voor hem mee. Dat was precies wat hij niet wilde natuurlijk. Mads kwam op een dag niet opdagen bij een repetitie, omdat hij in Ruigoord aan een boom vastgeketend zat. Ik vond dat hij niet zomaar weg kon blijven, maar hij vond iets anders belangrijker. Ik bewonderde hem er wel om hoor, maar dat is typisch een generatieding. Werk gaat bij mij voor.”

Af en toe explosief

Joop en Mads zijn kameraden, maar het knalt ook wel eens. “Dat heb je met explosieve karakters. We speelden een keer in Bolsward. Mads wil meteen na de voorstelling nog wel eens feedback geven. Ik heb daar dan geen zin in. We kregen knallende ruzie. De technische jongens dachten dat het nooit meer goed zou komen. Toen we in de auto zaten zei Mads: ik moet even tegen die jongens zeggen dat het bij Sneek wel weer goed is tussen ons.”

De jongere generatie

Ik vraag of Joop nog iets kan leren van de jongere generatie. “Ja, zeker wel. Ik heb altijd geleerd dat privéomstandigheden absoluut geen invloed mogen hebben op je spel. Maar zij doen dat juist wel; ze putten uit het hier en nu en gebruiken die emoties. Dat geeft hun spel een extra dimensie. Je ziet dat verschil ook in de stijl van acteren. Ik ben een ambachtsman; Mads is meer een emotionele acteur. Hij zoekt de grenzen op van hoever hij kan gaan in een scène.”

Zo vader zo dochter

We zouden bijna vergeten dat dochter Margje ook actrice is. In de productie Het hart van het land speelden Joop en Margje een vader en dochter. “Het is prachtig als je de passie van het acteren met beide kinderen kunt delen. Maar we weten ook alle drie hoe zwaar het vak is; hoe moeilijk het is om aan werk te komen.” Joop heeft zijn werk altijd zoveel mogelijk buiten de deur gehouden. “Ik heb hen gezegd dat ze niet acteur moesten worden. Doe het niet, leer een vak, want het is een ellende. Maar het blijkt een besmettelijk virus en achteraf ben ik er blij om dat ze niet geluisterd hebben. Het is echt bijzonder om met je zoon en dochter in een productie te staan. Kortgeleden gingen Margje en ik samen naar de première van Narcosis, waar we beide een rolletje in hebben. Geweldig natuurlijk om met haar op de rode loper te staan. Margje geniet ook heel erg van dat soort dingen.” En met een lach: “Mads loopt liever naast de rode loper.” ■