Toen Cambuur officieus kampioen was geworden van de Eerste Divisie, werd er op het 8 uur journaal gemeld: “In Leeuwarden hebben mensen zich massaal niet aan de coronamaatregelen gehouden.” Pas daarna werd het kampioenschap genoemd. Dit is een typisch voorbeeld van hoe de pers tegenwoordig het nieuws brengt. We kennen in Nederland een wetgevende, een uitvoerende en een controlerende macht, de zogenaamde trias politica. Het is de vraag of je er niet een vierde macht aan toe moet voegen: de kranten en de praatprogramma’s.
Wat me opvalt is dat de media graag hun eigen waarheid maken. Ze brengen geen nieuws, ze maken het zelf. Toen Ollongren per ongeluk stukken liet zien met daarop het zinnetje
Pieter Omtzigt, functie elders, werd er volop gespeculeerd. Wat ik heel opvallend vond was dat niemand de vraag stelde of het wel zo netjes van die journalist was om een foto van die stukken te maken. Was dat niet een schending van privacy? Moest dit wel openbaar gemaakt worden? Wie was er eigenlijk mee gediend? Al dat soort vragen werden niet gesteld. Nee, het heette al snel dat Rutte die vervelende horzel kwijt wilde. Bewijs? Nada. Ook zou het niet goed boteren tussen Omtzigt en Hoekstra. Wederom
nul bewijs.
Sensibiliseren
Iedereen rent maar achter elkaar aan. De kranten beweren iets, de praatprogramma’s nemen het over en vervolgens gaan de politici ermee aan de haal. Eerst bij Pieter Omtzigt, functie elders en ook bij de uitleg die gegeven werd aan het woord sensibiliseren. Nu is dat een niet alledaags woord en de meeste mensen hebben geen idee wat het betekent. Een of andere goochemerd (vast een journalist) framede dit woord door te zeggen dat het zoiets betekent als ‘iemand klein houden, koest houden’. Omtzigt moest terug in zijn hok. In werkelijkheid betekent sensibiliseren heel wat anders, namelijk ‘iemand gevoelig maken voor het standpunt en de belangen van een ander’. Plat gezegd: tegen iemand die de hele tijd zit te drammen zeggen “Ik weet nu wel hoe jij er tegenaan kijkt, maar probeer het ook eens van mijn kant te bekijken”. Maar bijna iedereen blijft volharden in de betekenis van ‘klein houden’.
Overdrijven
Niet zelden worden zaken door de media schromelijk overdreven. Ik denk dan bijvoorbeeld aan de Bulgarenfraude. Er werd gedaan of er grote groepen waren, met name buitenlanders of allochtonen, die schandelijk misbruik maakten van onze sociale voorzieningen. In werkelijkheid ging het om 0,006% van het totale bedrag dat aan toeslagen werd uitbetaald. Maar de gevolgen waren verschrikkelijk. De Tweede Kamer dwong de regering wetten aan te nemen die compleet onmenselijk waren en totaal onuitvoerbaar. Zo werd een jaar na de Bulgarenfraude de beruchte Fraudewet ingevoerd. Bovenstaande heeft mijns inziens indirect geleid tot de toeslagenaffaire. De overheid ging met de stofkam door alle aanvragen op zoek naar fraude.
In dienst van de samenleving
Het wordt tijd dat de media, en in het bijzonder al die praatprogramma’s, hun verantwoordelijkheid nemen en niet zelf nieuws maken, maar gewetensvol nieuws verslaan. In dienst van de samenleving. De huidige ontwikkeling vind ik zeer gevaarlijk. Uit angst stemmen te verliezen voeren gekozen volksvertegenwoordigers toneelstukjes op voor de bühne. Shakespeare is er niks bij. Plotseling was de minister-president niet meer te vertrouwen. Kaag zei: “Hier scheiden onze wegen” en de ChristenUnie nam openlijk afstand van Rutte. Allemaal theater. Die laatste deed zelf trouwens ook mee. Hij trok braaf het boetekleed aan en bekende dat hij grote fouten had gemaakt doordat hij zich dingen niet meer kon herinneren. Politici laten zich beïnvloeden door de waan van de dag. We zitten nu al weken zonder regering, omdat er allemaal spelletjes gespeeld worden. Spelletjes waar uiteindelijk niemand beter van wordt. En wie het lef heeft te zeggen dat het beter is om het bij de feiten te houden, wordt teruggefloten.
Opiniepeilingen
Tenslotte is daar nog de niet te onderschatten invloed van opiniepeilingen. Die van 1Vandaag bijvoorbeeld of van Maurice de Hond. Steeds wordt gepeild hoe het volk denkt over kwesties. Dat heeft een enorme invloed op het gedrag van politici. Dat de macht van de opinieprogramma’s groot is geworden blijkt ook uit het feit dat premier Rutte bij Nieuwsuur zijn plannen over een nieuwe bestuurscultuur uit de doeken deed, voordat hij die in de Tweede Kamer besprak.
Conclusie
Veel zaken worden door de media anders voorgespiegeld dan ze zijn. Denk maar aan de voorbeelden die ik genoemd heb. Dat heeft volgens mij te maken met een stuk overlevingsdrang van tv-programma’s en kranten. Ook de zogenaamde kwaliteitskranten maken zich hier schuldig aan. De druk is hoog. Ik vind echt dat dat anders moet. ■
Naast deze vierde macht zie je trouwens ook nog een vijfde macht opkomen. De invloed van internet en sociale media. Daar schrijf ik een volgende keer over.