Armoede bij ouderen; een onbesproken taboe

We lezen bijna iedere dag in het nieuws dat alles duurder wordt. Dat dat ook echt zo is, merk je bij het boodschappen doen: er ligt minder in je kar voor meer geld.En wie een nieuw en veel hoger termijnbedrag van de energieleverancier, weet dat er een serieus probleem is.

Kunnen de 23.635 vijfenzestigplussers in de gemeente Leeuwarden nog rond komen van hun AOW, met of zonder aanvullend pensioen? Durf jij toe te geven dat het financieel niet meer lukt? Weet je bij wie je aan kunt kloppen voor hulp?

Hulp vragen

Iedere laag van de bevolking heeft te maken met de stijgende kosten van het levensonderhoud, ook senioren. Maar die trekken niet zo snel aan de bel. De oudere generatie leeft vaak met het motto ‘Niet klagen maar dragen’. Je moet zelfredzaam zijn en niemand lastig vallen met jouw problemen. Weinig digitale vaardigheden en laaggeletterdheid spelen ook een rol bij het al dan niet hulp zoeken. “Vooral ouderen met een migratieachtergrond vragen niet om hulp en daar maak ik me zorgen over”, zegt Barbara Lagendijk, hoofd vakgroep Schuld en Armoede van Amaryllis Leeuwarden.

Vroegsignalering

Voorkomen is beter dan genezen en daarom is vroegsignalering van armoede heel belangrijk. Amaryllis is hierbij betrokken. Woningcorporaties, energieleveranciers en zorgverzekeraars melden betalingsachterstanden bij de gemeente Leeuwarden. “Als een inwoner bij twee organisaties of twee maanden betalingsachterstand heeft, krijgen wij dat door en gaat één van onze medewerkers op huisbezoek”, vertelt Lagendijk. “Mensen met financiële problemen nemen op een gegeven moment de telefoon niet meer op en laten post ongeopend liggen. Dat komt het meest voor bij ontvangers van een uitkering.”

Hoge drempel

Ouderen zijn over het algemeen plichtsgetrouw in hun betalingen en zullen eerder minder eten kopen dan hun rekeningen niet betalen. “Zij hebben een hoge drempel als het om hulp vragen gaat. En dat is jammer, want zo krijgen we niet een goed beeld van het werkelijke probleem. Mijn deur staat altijd open. Kom alsjeblieft voordat je kopje onder gaat door de situatie en de problemen zich opstapelen. Er is sinds kort een mooi instrument, de VoorzieningenWijzer, waarmee je online kunt toetsen op welke regelingen je recht hebt. Vooral ouderen weten vaak niet dat ze recht hebben op een financiële tegemoetkoming. Wie niet digitaal vaardig is, kan hulp krijgen bij de VoorzieningenWijzer, bijvoorbeeld via Amaryllis. Daarvoor worden momenteel vrijwilligers opgeleid.”

Ingewikkeld vraagstuk

Stille of verborgen armoede komt vaak voor in combinatie met isolement, sociale uitsluiting en niet mee kunnen of durven doen. Als je niet rond kunt komen en/of schulden hebt, dan kan dat stress, gezondheidsproblemen en eenzaamheid veroorzaken. Het is een ingewikkeld vraagstuk dat niet zomaar op te lossen is. Wel doen gemeenten en andere instanties er alles aan om armoede zichtbaar te maken en aan te pakken. Er zijn regelingen, tegemoetkomingen en mooie initiatieven.

Stichting Platform Armoede en Schulden Fryslân

Een heel mooi initiatief komt van de Stichting Platform Armoede en Schulden Fryslân (PAS). Initiator Douwe Beimin heeft theatermaakster Tamara Schoppert gevraagd een theatervoorstelling te maken om het thema armoede uit de taboesfeer te halen. In de voorstelling Bingo! maakt de enthousiaste bingodame Tine bespreekbaar dat rondkomen met een klein inkomen en de daarbij horende problematiek voor veel mensen een hele opgave is. De voorstelling is in september en oktober opgevoerd in de gemeenten Leeuwarden, Waadhoeke en Franeker en krijgt een vervolg in 2023.

Buddy’s

Gekoppeld aan de voorstelling is er een training gegeven aan een groep vrijwilligers die zich konden aanmelden als buddy. Beimin vertelt dat er zestien personen gehoor hebben gegeven aan die oproep. Zij gaan ouderen ondersteunen en waar nodig doorsturen naar professionals. Vragen en zorgen kunnen gemeld worden bij PAS (www.pas.frl). Zij zoeken een geschikte buddy die in eerste instantie bij de aanvrager thuis een luisterend oor biedt om te horen wat er speelt. Vervolgens zoekt de buddy in samenspraak met de cliënt welke hulpverlening kan worden ingezet. De buddy’s hebben diverse achtergronden. Ze werken in de financiële sector, vullen belastingformulieren in voor naasten, zijn maatschappelijk werker of op een andere manier betrokken bij de doelgroep.

Tal van initiatieven

De voorstelling Bingo en het opleiden van buddy’s is een mooi voorbeeld van het bespreekbaar maken en aanpakken van armoede. Er zijn echter talloze initiatieven, zoals de Stichting Present, schuldhulpmaatje, het buurtservicepunt, schuldbemiddeling, voedselbank, kledingbank, buurtkoelkasten, buurten dorpskamers, voedselpakketten via de Rotary. En dat is nog maar een kleine greep uit de vele handreikingen die worden gedaan.

Samen delen

We kunnen met elkaar ook een deel van de oplossing zijn. Wie het goed heeft, helpt degene met wat minder budget. Armoede is geen keuze en er is zeker geen sprake van schuld. Laten we doen wat binnen ons vermogen ligt. Als rijk en arm meer delen, kunnen we de toekomst mooier kleuren. De volgende generatie armoedevrij; het doet denken aan de woorden van Martin Luther King: “I have a dream”. Maar voor nu doe ik een oproep aan iedereen die het financieel moeilijk heeft: kom over de drempel en vraag hulp. En laten we in onze omgeving omkijken naar mensen die moeite hebben om de eindjes aan elkaar te knopen. Dan komt die droom een stukje dichterbij. ■

Armoedebeleid gemeente Leeuwarden

De gemeente Leeuwarden heeft in 2021 de ‘Visie Armoede en schuldhulp, Samen werken aan een Armoedevrij Leeuwarden’ gepubliceerd. De drie hoofdpunten zijn:

– De laatste generatie in armoede
Armoede gaat vaak van generatie op generatie. Waar je wieg heeft gestaan is van grote invloed op je latere leven.

– Het vergroten van de bestaanszekerheid
Primaire zaken als woonruimte, eten en kleding dragen bij aan bestaanszekerheid en mee kunnen doen in de samenleving. Net als een financiële buffer opbouwen om tegenvallers op te vangen en zorg krijgen als je ziek wordt.

– Het vereenvoudigen en versnellen van de schuldenaanpak
Iedereen kan door omstandigheden voor korte of langere tijd in armoede belanden. Oorzaken zijn bijvoorbeeld het verliezen van een baan of een echtscheiding. Het snel ingrijpen door een vroege signalering staat centraal.

Voor wie het onderwerp interessant vindt: Het document ‘Visie Armoede en schuldhulp, Samen werken aan een Armoedevrij Leeuwarden’, is te vinden op de website van de gemeente onder: publicatie raadsvergadering januari 2022.

Zolang er armoede bestaat, is er geen echte vrijheid – Nelson Mandela