Leeuwarden

Een oorlogsverhaal uit de muur van verbinding

Dit jaar staan we stil bij het feit dat ons land 75 jaar geleden bevrijd is. Het is belangrijk de verhalen over de oorlog te blijven vertellen, om te beseffen dat vrijheid niet vanzelfsprekend is. Ook in Leeuwarden heeft zich van alles afgespeeld in de Tweede Wereldoorlog. Bijvoorbeeld in het huis aan de Wijnhornsterstraat, vlak achter het station. Johanna Romkes-Nota (92) weet het nog goed.

“Mijn broer Piet is van 1925, ik ben twee jaar jonger. In de oorlog werd hij opgeroepen voor de Arbeidsdienst. Hij kreeg een donkergroen uniform en werd naar Brabant gestuurd. Piet was een beetje een meneer, hij had HBS gedaan en zag dat werken niet zo zitten. En hij had ook gewoon heimwee, hij was nog maar een jaar of 18. Toen Piet een keer met verlof thuis was, zei mijn vader “Je blijft maar mooi hier”. Hij moest toen natuurlijk wel onderduiken en dat kon bij ons op de vliering. We woonden aan de Wijnhornsterstraat 1, in de Hollanderwijk achter het station. Er was een losse ladder naar de vliering en als hij zich moest verbergen, dan zat hij daar achter allerlei spullen. De ladder werd weggehaald en bedekt met een deken.

Piet kon niet naar buiten, dat was te gevaarlijk, maar we hadden een klein binnenplaatsje. Daar kon hij even een frisse neus halen. De enige achterburen die hem daar konden zien zaten bij de ondergrondse, dus die hebben hem nooit verraden. Wel kwamen de Duitsers regelmatig langs om te controleren of Piet bij ons was. Meestal gebeurde dat ’s nachts en dan belden ze aan. Mijn moeder ging altijd tijd rekken en deed de deur pas na een hele tijd open, zodat mijn broer snel naar de vliering kon. Mijn zus kroop in zijn bed. Het ging altijd goed.

Eén keer was er op een middag een razzia. Het was winter en vroeg donker. Er was veel drukte in huis, we waren er die dag allemaal. Ons gezin bestond uit acht meisjes en drie jongens. Mijn vader is hertrouwd nadat ik al jong mijn moeder hadverloren. Mijn broer Piet zat in een hoek van de kamer, in zijn donkergroene uniform. Er brandde geen licht in huis en het was al best donker, in ieder geval in de hoek waar Piet zat. De Duitsers kwamen binnen en mijn moeder ging breeduit staan om hen het zicht op mijn broer te ontnemen. Een soldaat wees naar de lamp en vroeg of die aan kon. Mijn moeder zei dat de lamp kapot was en ze geloofden haar blijkbaar. Er werd in huis gezocht en met bajonetten in matrassen en kleding geprikt. Wij hielden onze mond, dat was ons opgedragen. Maar mijn oudere zus schold op de soldaten, dat was een pittig ding. Al die tijd zat Piet stil in zijn donkere hoekje. Ze hebben hem niet ontdekt, wat je best een wonder mag noemen.”

Deze oorlogsherinnering van mevrouw Romkes is één van de verhalen uit het community kunstwerk dat tijdens het Culturele Hoofdstad jaar in het stadskantoor stond. Een enorme kubus met daarin duizenden reageerbuisjes, bedacht door kunstenaar Hein de Graaf en gemaakt door De Mannen van Staal. In die buisjes kon iedereen die een band met Leeuwarden of Friesland heeft iets stoppen dat voor hem of haar belangrijk is. Om daarmee een soort DNA achter te laten. Wat het project bijzonder maakt, is dat de verhalen achter de voorwerpen in de buisjes digitaal geregistreerd zijn en dus voor altijd bewaard blijven. Over honderd jaar weet men dan ook precies wat het DNA van Leeuwarden was in 2018. Waar kinderen mee speelden, wat de inwoners bezighield. En dat niet alleen. In de buisjes zitten ook herinneringen aan vroeger, zodat het project een veel breder tijdsbeeld geeft. Om die reden, en omdat al die buisjes samen echt een prachtig geheel opleveren, is ervoor gekozen om het kunstwerk in een andere vorm een nieuwe definitieve plek te geven. Deze Muur vanVerbinding van 23 meter lang staat bij de ingang van het Historisch Centrum in Leeuwarden. Op 14 februari werd dit lichtkunstwerk als afscheidscadeau aangeboden aan oud-burgemeester Ferd Crone. Zijn opvolger Sybrand Buma zei bij de presentatie: “Er zijn dus 17.000 mensen die, als ze hier langslopen, echt wat voelen. En ik denk dat alle andere mensen dat mee zullen voelen.” Hein de Graaf benadrukte dat kunst in de openbare ruimte veel meer is dan een lolligopgeschilderde bloempot. “ Het dient tot verfraaiing, maar het is minstens zo belangrijk om het betekenisvol te maken. De Muur van Verbinding vertelt iets over onze stad, over de inwoners. Dat is toch geweldig?”

De Muur van Verbinding staat aan de Groeneweg in Leeuwarden. Alle buisjes zijn gefotografeerd en staan met het bijbehorende verhaal op www.dnaleeuwarden.nl. Als je het trefwoord oorlog invoert, krijg je alle buisjes te zien die met dat onderwerp te maken hebben, waaronder dat van Johanna Romkes. ■

Tags
Show More

Related Articles

Geef een reactie

Back to top button
Close
Close