Voor de Seniorenkrant mocht ik op 7 mei de voorstelling Smokkelbern bijwonen in de doopsgezinde kerk in Leeuwarden. Een schuilkerk en een toepasselijke plek voor het muziektheater dat gebaseerd is op het levensverhaal Lea Tropp, die als 4-jarig Joods meisje van Amsterdam naar Friesland werd gebracht om onder te duiken. Het verhaal is door de oorlog in Oekraïne weer heel actueel.
Vorige week hebben we weer herdacht en gevierd. Maar dit jaar voelde het anders. We kunnen niet meer wegkijken; het geweld is te dichtbij gekomen en raakt ons allemaal. Bij het bevrijdingsfestival verkochten Oekraïense studenten T-shirts met opschrift: stand with Ukraine. Ze deden wel vrolijk, maar waren het niet toen ik vroeg hoe het met hen ging. Zoveel mensen op de vlucht. Ondergebracht bij gastgezinnen, niet wetende of ze hun familie ooit terugzien. Zijn er na de verschrikkelijke bombardementen die we iedere dag in het nieuws zien nog vaders? Want die zijn achtergebleven om hun land te verdedigen. Voor vrijheid.
De voorstelling
Ik ben heel vaak langs de doopsgezinde kerk op de Wirdumerdijk gelopen, maar was er nog nooit binnen geweest. De kerk zit al vol om kwart over acht. Er is tijd om de sfeer te proeven. We horen een stem vertellen dat de ‘smokkelbern’ eerst opgevangen werden in een kerk in Sneek. Van daaruit gingen de kinderen naar hun onderduikadres. Ik voel meteen dat ik op de ‘goede’ plek’ zit.
In het begin kan ik nog beschouwend toekijken en moet ik steeds denken aan hoe de echte Lea Tropp het heeft ervaren om deze voorstelling te zien. Naarmate het donkerder wordt en het licht meer meespeelt, gaat het verhaal meer op me inwerken. De herhaling van teksten werkt indringend: “stilte en schreeuwen, hoop en wachten”.
“Mijn moeder zei bij het afscheid: ik kom je halen lieverd. Die hoop heb ik altijd gehouden”
Lea stort in als ze na het huwelijk van haar zoon afscheid moet nemen van familie. De steen binnenin haar is weg en ze kan alleen maar huilen. Ze sluit zich af, eet niet meer. De worsteling van Lea bij het ontmoeten van mensen omdat ze ook weer weggaan is logisch te verklaren, maar zo hartverscheurend. De moeder die haar zou komen halen maar niet kwam, waardoor ze zelfs haar eigen kind buitensloot.
Ze is 4 jaar, een onbeschreven blad, dat op vakantie gaat en op 9-jarige leeftijd een veilige plek heeft gekregen bij heit en mem. Maar ze moet terug naar Amsterdam, naar een Joodse oom. Hij is één van de weinige overlevenden van de familie. Joden moeten zich herenigen om weer een toekomst op te kunnen bouwen. Maar de jonge Lea kan het verdriet van haar oom niet aan. Toch vindt ze de kracht om door te leven en het aanbod aan te nemen van haar halfzusje Annie om te komen logeren. De halfzus vangt haar liefdevol op en ze mag weer kind zijn, uithuilen en opnieuw beginnen daar in de ‘groene oceaan’, de weilanden van Abbegea.
Opdat we nooit vergeten
Anke Boersma, Doete Stenekes, Thijs Meester en Wytse Algra hebben onder leiding van regisseur Tjerk Kooistra een indrukwekkende voorstelling neergezet, waarin de scènes van heden en verleden op vloeiende wijze zijn vermengd. Een trap is het enige decorstuk en duidt de kracht en de kwetsbaarheid van de acteurs. De harmonieuze muziek van Jorrit Laverman zorgt voor een extra laag. Hoop hield Lea Tropp op de been, dat neem ik mee. Het publiek verlaat de kerk geruisloos, hier zal nog over nagedacht en gesproken worden. Opdat we het nooit vergeten. Morgen ga ik het programmaboekje lezen en het levensverhaal van Lea, opgetekend door Hans Brans. Wat goed dat er cultuur is en dat wij de vrijheid hebben om zulke voorstellingen te maken!
Foto’s: Piet Douma
