IJsdrager: het moet een bijzonder vak geweest zijn en zeker niet geschikt voor koukleumen. Voordat er in de jaren vijftig in steeds meer huizen een koelkast te vinden was, bezorgden ijsdragers grote blokken ijs bij vooral welgestelde lieden. Ze haalden het ijs op bij een ijsfabriek en laadden het op een geïsoleerde koelwagen met een paard ervoor.
Je kunt je voorstellen dat het zonder een koelkast een flinke uitdaging is om etenswaren koel te houden tijdens warme dagen. Al vanaf de middeleeuwen werden er daarom ijshuizen gebouwd: ondergrondse kelders die tijdens de winter gevuld werden met ijsblokken uit dichtgevroren sloten en plassen. Als er hier te weinig ijs was, dan liet men het per boot uit Scandinavië komen. Kosten: twintig gulden voor duizend kilo ijs. Nog altijd kun je bij kastelen, kloosters en landhuizen in Nederland privé ijshuizen en ijskelders vinden, zoals bijvoorbeeld bij Paleis Soestdijk.
Rond 1800 gebruikte men steeds vaker een houten kist met een dubbele wand. Onderin zat een lekbak voor het smeltwater. Het waren de eerste ijskasten. Daarom noemen we een koelkast ook wel ijskast. Om de ijskasten te koelen brachten ijsdragers staven ijs (zogenaamde ijsbroden) van bijna een meter lang vanuit een ijsfabriek naar slagers, kroegen, kruideniers en particulieren. Niet iedereen kon zich een ijskast met ijs veroorloven, vandaar dat de ijsdragers vooral bij de rijken over de vloer kwamen. Eén staaf kostte veertig cent. De ijsdragers trokken de ijsbroden met een haak uit de wagen, om ze vervolgens zonder handschoenen op de plaats van bestemming te brengen. Voor dit beroep moest je niet alleen tegen kou kunnen, je moest ook sterk zijn. De ijsbroden wogen vijfentwintig kilo per stuk.
Hoewel er begin negentienhonderd al elektrische koelkasten waren voor particulier gebruik, was dat niet meteen een succes. Ten eerste waren ze twee keer zo duur als een auto. Daarnaast werd er aanvankelijk een giftig gas gebruikt, wat zelfs dodelijke slachtoffers eiste. Zo rond de jaren zestig had ieder huishouden in Nederland wel de beschikking over een elektrische koelkast. Dat maakte het beroep van ijsdrager overbodig. ■
